શું તમારા ફોનને કોઈ ટ્રેક કરે છે? જાણો કેવી રીતે ચેક કરી શકાય ?

અત્યારના ડિજિટલ યુગમાં આપણે સતત મોબાઇલ સાથે જોડાયેલા છીએ — લાઇવ લોકેશન, ફોટા, ચેટ્સ, બેંક ડિટેઇલ્સ બધું જ ફોનમાં રહેલું છે. પણ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે કોઈ તમારી જાણ વગર તમારું લોકેશન ટ્રેક કરે? કદાચ તમારા ફોનમાં કોઈ છુપાવેલી એપ્લિકેશન તમારા દરેક પગલાં ઉપર નજર રાખી રહી હોય! હા, આ શક્ય છે — અને ભવિષ્યમાં નહીં, આજના સમયમાં શક્ય છે.

ઘણાંય લોકો પોતાના ફોનમાં આપેલ પરમિશન્સ, અજાણ્યાં એપ્સ કે સતત સ્લો પડતા ફોનને સામાન્ય સમસ્યા માને છે, પણ એ એક મોટા ખતરાના સંકેત હોઈ શકે છે. આ આર્ટિકલમાં આપણે સરળ ભાષામાં જાણશું કે જો કોઈ તમારા ફોનથી તમને ટ્રેક કરવાનું પ્રયત્ન કરી રહ્યો હોય તો એની ઓળખ કેવી રીતે કરવી, કઈ સેટિંગ્સ ચકાસવી જોઈએ અને કયા પગલાં લેવાથી તમારું ડેટા અને પ્રાઈવસી સુરક્ષિત રાખી શકાય. આગળ વાંચો અને પોતાને Digital Surveillance થી બચાવવાનો સાચો રસ્તો જાણો.

કોઈ ફોન ટ્રેક કરે છે એ કેવી રીતે ખબર પડે?

તમારો ફોન ટ્રેક થતો હોય તો એનાં કેટલીક સ્પષ્ટ સંજોગો હોઈ શકે છે:

• બેટરી ઝડપથી ખતમ થવી: ફોનની બેટરી પહેલા કરતા ખૂબ જ ઝડપથી ખાલી થતી હોય તો તેનો અર્થ એ હોઈ શકે છે કે બેકગ્રાઉન્ડમાં કોઈ ટ્રેકિંગ અથવા સ્પાયિંગ એપ સતત ચાલુ છે.
• ફોન ઝડપથી હીટ થવો: જો તમે ખાસ ઉપયોગ ન કર્યો હોય છતાં પણ ફોન ગરમ થતો હોય, તો શક્ય છે કે અંદરથી ડેટા ટ્રાન્સફર થઇ રહ્યો હોય.
• અજાણી Noise અથવા Activities: ક્યારેક ફોનને કાને લગાવતા સમયે હળવો અવાજ આવવો, સ્ક્રીન અનાયાસ ચાલુ થવી — આવા સંકેતો પણ હોઈ શકે છે.
• Internet Data ઝડપથી વપરાવા લાગવું: ટ્રેકિંગ એપ્સ સતત ડેટા મોકલતી હોય છે, તેથી જો ડેટા ઉપયોગ વધતો જણાય તો શંકા કરવી યોગ્ય છે.

તમારા ફોનમાં છુપાયેલ Spy Apps કે Trackers ને કઈ રીતે શોધી શકાય?

અજાણ્યા ટ્રેકિંગ ટૂલ્સ શોધવા માટે નીચેની રીતો અજમાવી શકાય:

• Installed Apps ચકાસો: Settings > Apps > Installed Apps માં જઈને એવા Apps શોધો જે તમે ઇન્સ્ટોલ ન કરેલા હોય અથવા નામ અજાણું લાગે.
• Permissions ચેક કરો: જે એપ location, camera, microphone વગેરેની permission માગે છે તેમના પર વિશેષ ધ્યાન આપો. અજાણ્યા Apps પાસેથી આવી permissions હટાવો.
• Play Protect અથવા App Store Activity: Google Play Protect દ્વારા Apps સ્કેન કરો. iPhone વપરાશકર્તાઓ App Store History જોઈ શકે છે.
• Hidden Apps શોધો: કેટલીકવાર Trackers પોતાને Hide કરી દે છે. Android માં launcher settings કે third-party App ની મદદથી છુપાયેલ Apps શોધી શકાય છે.

Location History અને Google Account Permissions તપાસો

તમારું Google Account પણ અનેક પ્રકારની Tracking કરે છે:

• Location History ચકાસો: [Google Account > Data & Privacy > Location History] માં જઈને તમારા ડેટાને ચેક કરો. જો જરૂર ન હોય તો Location History બંધ કરો.
• Connected Devices ચકાસો: [Google Account > Security > Your Devices] માં જઈને જોવો કે તમારા એકાઉન્ટમાં કોઈ અજાણ્યું ડિવાઇસ તો લૉગિન નથી?
• Activity Controls: તમે કયા કયા Permission Allow કર્યા છે તે પણ Activity Controls માંથી ચકાસી શકો છો.

Unknown Calls, Links અને Apps થી કેવી રીતે બચવું?

• અજાણ્યા નંબર/લિંક્સ ઉપર ક્લિક ના કરો: SMS કે WhatsApp માં આવતા અજાણ્યા લિંક્સ ઉપર ક્લિક કરવાનું ટાળો.
• Third-party APK Files Install કરવાનું ટાળો: Play Store બહારથી એપ ઇન્સ્ટોલ ન કરો, કારણકે તેમાં સ્પાયર્સ છુપાયેલા હોઈ શકે.
• Call Recording Permission ચેક કરો: કેટલીક Apps કોલ રેકોર્ડ કરે છે અને તેને બહાર મોકલે છે. આવી Permissions હટાવો.

Spyware/Tracking દૂર કરવા માટે શું પગલાં લેવા?

• Antivirus કે Anti-Spyware Apps વાપરો: Avast, Norton, Malwarebytes જેવી એપ્સ ફોન સ્કેન કરીને સ્પાય કે ટ્રેકીંગથી માહિતગાર કરે છે. આવી એપ્સ ઇન્સ્ટોલ કરીને ચેક કરો.
• Safe Mode માં ફોન ચાલુ કરો: Android Safe Mode માં Restart કરવાથી બધી જ થર્ડ પાર્ટી એપ્લિકેશન્સ બંધ થઈ જાય છે અને શંકાસ્પદ Apps અનઇન્સ્ટોલ કરો.
• Factory Reset (છેલ્લો વિકલ્પ): જો કંઈ પણ કામ ના કરે તો Backup લઈને ફેક્ટરી રીસેટ કરો.

ખાસ નોંધ: Factory Reset કરવાથી તમારો બધો જ ડેટા ડિલીટ થઈ જાય છે, જેથી Factory Reset કરતા પહેલા કોઈ જાણકાર વ્યકિત કે સર્વિસ સેન્ટરની સલાહ લો. કોઈ પણ પ્રકારના ડેટા ડિલીટ માટે Techyug.in ની ટીમ જવાબદાર રહેશે નહીં.

iPhone Users માટે ખાસ સલાહ

• App Tracking Transparency ચેક કરો: Settings > Privacy > Tracking માં જઈને કયા Apps ને તમારા Tracking ની Permission છે તે જોઈ શકો છો.
• Location Services ચેક કરો: Settings > Privacy > Location Services માંથી દરેક App માટે Permission “While Using” પર રાખો.
• Screen Time Restrictions: તમારા ફોનમાં કોણ Access કરે છે એ નિયંત્રિત કરવા માટે Screen Time માં Password-based Restrictions રાખો.

તમારું ડેટા અને લોકેશન સલામત રાખવા માટે ફોલો કરો આ ટીપ્સ

• Strong Passwords અને Fingerprint/Face Lock રાખો.
• Two-factor Authentication (2FA) ચાલુ કરો.
• હંમેશાં તમારા Google/Apple Account નું Security Checkup કરો.
• Phone OS અને Apps ને Regular Update રાખો.

જ્યારે કોઈ એપ પર શંકા થાય ત્યારે શું ન કરવું?

• અચાનક ફેક્ટરી રીસેટ ન કરો: પહેલા ડેટાનો બેકઅપ લો. પછી જ તમારો ફોન ફેક્ટરી રીસેટ કરો, જેથી તમારો અમૂલ્ય ડેટા બચી શકે.
• Uninstall કરતા પહેલા સ્ક્રીનશોટs લો: તમે તમારા ફોનમાં શી દુવિધા અનુભવો છો તેનો પુરાવો રાખો.
• અજાણ્યો SMS કે કોલ મળ્યા પછી તરત કશું ન કરો: શાંત રહીને આગલા પગલાં વિચારો.

પારિવારિક ફોનમાં Monitoring હોય તો શું કરવું?

જો તમારા બાળક કે કુટુંબના સભ્યના ફોનમાં તમે monitoring software મૂકી રાખ્યું હોય, તો તેને એ અંગે જાણ હોવી જોઈએ.
પેરેન્ટલ કંટ્રોલ Apps નો ઉપયોગ કરો પણ યોગ્ય સમજદારી સાથે.

હંમેશા સલામત રહેવા માટે કેટલીક સલાહ

• તમારા મોબાઇલના Permissions નિયમિત રીતે ચકાસો.
• કોઈ પણ લિંક્સ કે Apps ડાઉનલોડ કરતા પહેલા ચોક્કસતાથી તપાસો.
• Tech updates અને Security Alerts સાથે આપને update રાખો.
• તમારી પ્રાઇવસી માટે જરૂર ન હોય તો GPS અને Location Sharing બંધ રાખો.

અંતે

આજના સ્માર્ટફોન યુગમાં ટેક્નોલોજી જ્યાં આપણું જીવન સરળ બનાવી રહી છે, ત્યાં તેનો ખોટો ઉપયોગ આપણા માટે જોખમ પણ ઉભું કરી શકે છે. કોઈ તમારી મંજુરી વગર તમારા લોકેશન, કોલ્સ કે ડેટા ટ્રેક કરે એ ખૂબ ગંભીર બાબત છે. જોકે, થોડા જ સમજદારીભર્યા પગલાં સાથે તમે તમારા મોબાઇલ અને વ્યક્તિગત માહિતી બંનેને સુરક્ષિત રાખી શકો છો.

આ લેખમાં જણાવેલ સૂચનોને ધ્યાનમાં રાખીને તમે તમારો ફોન વારંવાર ચકાસતા રહો અને ટ્રેકિંગ કે સ્પાયિંગ જેવા ખતરાઓથી બચો. તમારો ડેટા, તમારો અધિકાર છે — એની કોઈને પણ બિનજરૂરી ઍક્સેસ ન મળે એ તમારું કર્તવ્ય છે.